Hiç vertigo diğer adı ile baş dönmesi yaşadınız mı?
Bunun neden oluştuğunu merak mı ediyorsunuz?
Hala kime danışmanız gerektiğinden emin değil misiniz?
Eğer öyleyse, vertigo ile ilgili bu eksiksiz rehber tam size göre.
Vertigo çeşitli rahatsızlıklardan kaynaklanabilir ve ciddi derecede sağlığınızı etkileyici olabilir. Bu nedenle bu konular hakkında derin ve net bir anlayışa sahip olmak, uzun vadeli rahatlama bulmada önemli bir adımdır.
Bu kılavuzda vertigonun anatomisi ve fizyolojisi, semptomları ve farklı nedenleri ile bazı reçeteli ilaçlar, bunu nasıl düzeltebileceğimizin yolları ve semptomları azaltmaya yardımcı olabilecek evde tedaviler ve diyetler hakkında daha derinlemesine bilgi sahibi olacağız.
Sık sık odanın döndüğünü hissediyor musunuz? Siz hareket etmediğiniz halde görüş alanınızdaki nesneler hareket ediyor gibi mi görünüyor? Eğer öyleyse, etrafınızdaki dünyanın döndüğü hissi olan vertigo yaşıyor olabilirsiniz.
Neyse ki vertigoyu azaltmak veya ortadan kaldırmak için birçok çözüm mevcut. Bu kılavuzda vertigonun nedenleri, çeşitli tedaviler ve baş dönmesini yönetmeye yönelik ipuçları ele alınacaktır.
Anatomi
İç kulağın içinde içi sıvıyla dolu bir dizi kemik kanalı bulunur. Bu kanallar farklı açılarda yönlendirilmiştir. Baş hareket ettikçe kemik kanalları içindeki sıvı da hareket eder. Bu durum beyne baş ve boynu ne kadar hızlı ve hangi yöne hareket ettireceğini söyleyen mesajlar gönderir. İç kulaktan beyne gönderilen bilgiler daha sonra gözlere mesaj göndererek gözlerin baş ve boyunla birlikte hareket etmesini sağlar.
Vertigo nedir?
Vertigo, hareketsiz durduğunuzda döndüğünüz veya etrafınızdaki ortamın döndüğü hissidir. Başınızın dönmesine, midenizin bulanmasına ve dengesiz hissetmenize neden olabilir. Yürürken sendeleyebilir veya düşecekmiş gibi hissedebilirsiniz.
Devam eden vertigonun nedenini bulmak zor olabilir. Bu nedenle bu konuda özel uzmanlığa sahip doktorlara başvurmak önemlidir.
Vertigo iç kulaktan veya beyinden kaynaklanabilir, Prof. Dr. Şenol Polat vertigonun teşhis ve tedavisinde onlarca yıllık deneyime sahiptir.
Vertigo belirtileri nelerdir?
Vertigo, sizin veya çevrenizin döndüğü hissidir. Vertigo başlı başına bir durum değil, bir semptomdur. Ancak bu baş dönmesine sıklıkla başka belirtiler de eşlik edebilir:
- Mide bulantısı
- Kusma
- Çınlama
- Kulakta dolgunluk
- Nistagmus adı verilen anormal göz hareketleri
- Baş ağrısı
- Terleme
- Endişe
- Nefes darlığı
Vertigo birkaç saniyeden birkaç güne kadar sürebilir. Bazı insanlar için vertigo gelip giden kronik bir semptom olabilir. Ayrıca başınızı hareket ettirdiğinizde, pozisyon değiştirdiğinizde veya aşağı- yukarı baktığınızda daha da kötüleşebilir.
Ne zaman doktora görünmeliyim?
Baş dönmeniz sık sık tekrarlıyorsa, belirtilerin şiddetinde bir artış varsa, atakların sayısı artıyorsa veya belirtiler aniden başlıyorsa veya uzun sürüyorsa lütfen hekiminize başvurun.
Ne Zaman Yardım İstemelisiniz?
Aşağıdakilerden herhangi biriyle birlikte vertigo (baş dönmesi) yaşıyorsanız derhal yardım aramalısınız:
- Yeni veya şiddetli baş ağrısı
- 38°C’den yüksek ateş
- Çift görmek veya net görmekte zorluk yaşamak
- Konuşmada ve duymada zorluk
- Kolunuzda veya bacağınızda zayıflık
- Yardımsız yürüyememe
- Bayılma
- Uyuşma veya karıncalanma
- Göğüs ağrısı
- Durmayan kusma
Ayrıca, aşağıdaki durumlarda birkaç dakika veya daha uzun süren vertigonuz varsa derhal yardım aramalısınız:
- Daha yaşlı bir yetişkin misiniz (60 yaş ve üzeri)
- Geçmişte felç geçirmişseniz
- İnme için risk faktörlerine sahipseniz (örneğin yüksek tansiyon, diyabet veya sigara içme)
Gelip geçen baş dönmesi yaşıyorsanız ancak yukarıdaki sorunlardan herhangi birini yaşamıyorsanız, sağlık uzmanınızdan randevu alın. Muayene ardından belirtilerinizi ve tıbbi geçmişiniz sorulacak. Muhtemelen şunları kontrol edeceklerdir:
- Gözleriniz
- Dengeniz ve yürüyüşünüz
- İşitme duyunuz
Hekiminiz muayeneniz sırasında bulduklarına bağlı olarak ek testler isteyebilir. Beyninizin yapısına bakmak için manyetik rezonans görüntüleme (MRI) gibi bir görüntüleme testi içerebilirler.
Baş dönmesinin nedeni nasıl teşhis edilir?
Sağlık uzmanınız baş dönmesinin ne zaman başladığını, ne kadar sürdüğünü, baş dönme şeklini, tekrar edip etmediğini ve pozisyon değiştirmekle ilişkisini sorabilir. Hekiminize baş dönmesi belirtilerinizi, varsa ek şikayetlerinizi (mesela işitme azlığı, çınlama, kulakta basınç, baş ağrısı vb.) ve bunların ne kadar sürdüğünü söyleyin. Doktorunuz, başka sağlık sorunlarınızın olup olmadığını ve herhangi bir ilaç alıp almadığınızı soracaktır.
Dengeniz, gücünüz, refleksleriniz ve yürüme şekliniz de kontrol edilebilir. Baş dönmesinin nedenini bulmanıza yardımcı olması için detaylı muayene ardından bazı özgün denge testleri (Videonistagmografi, posturografi, vHİT vb.) ve gerekirse işitme testi yapılır. EKG, kan testleri, CT veya MRI gibi testleri sizden isteyebilir.
Vertigoya neden olabilecek durumlar nelerdir?
Baş dönmesinin altında yatan nedenleri ortaya çıkararak siz ve doktorunuz baş dönmesini azaltabilecek veya ortadan kaldırabilecek kapsamlı bir tedavi planı geliştirebilirsiniz.
Ayrıca, vertigonuzun nedenini anlamak, vertigonuzu daha da kötüleştirebilecek tetikleyici faktörlerden ve durumlardan kaçınmanıza yardımcı olacaktır.
Vertigoya yol açabilecek çeşitli koşullar ve durumlar vardır. Ancak en sık görülen neden iç kulakla ilgili sorunlardır. İç kulak hem işitmeden hem de dengeden sorumludur.
Başımızı hareket ettirdiğimizde dengemizi korumamıza yardımcı olan içi sıvı dolu kanallar içerir. İç kulakla ilgili problemeler vertigoya ve bazen işitme kaybı ile çınlamaya neden olabilir.
Prof. Dr. Şenol Polat’ın Baş Dönmesi Neden Olur? Youtube videosunu mutlaka izlemenizi öneririz. Videoyu izlemek için hemen tıklayın!
1. İyi huylu paroksizmal pozisyonel vertigo (BPPV)
BPPV, vertigonun en yaygın şeklidir; 15 saniyeden birkaç dakikaya kadar sürme eğiliminde olan, odanın dönmesinin kısa ve yoğun bir hissiyle karakterize edilir. BPPV baş pozisyonunun değişmesiyle ani bir vertigo atağı olarak tanımlanabilir.
BPPV, yatakta dönme gibi baş pozisyonundaki ani bir değişiklikle başlatılabilir. Bu tip vertigo bazen çok ciddidir ve manevra ile tedavi edilebilir. Bazı özel durumlarda (yan kanallar tutulu ise, torular yapışık ise, çoklu kanal tutulumu var ise vb.) üç veya daha fazla manevra gerekebilir.
2. Vestibüler Migren
Vestibüler migren, migren semptomları öyküsü olan kişilerde tekrarlayan baş dönmesi veya baş dönmesine neden olan bir sinir sistemi fonksiyon bozukluğudur. Geleneksel migrenin aksine her zaman baş ağrısı yaşamayabilirsiniz.
Ana semptom gelip giden baş dönmesidir. Vestibüler migren hastasıysanız ayrıca mide bulantısı, denge sorunları, hareket hassasiyeti, yönelim bozukluğu veya kafa karışıklığı veya sese karşı hassasiyet de hissedebilirsiniz.
3. Vestibüler Nörinit
İç kulağın virüs kaynaklı tutulumuna bağlı vertigo atağının olması durumuna vestibüler nörinit denir. Genellikle aniden ve çok şiddetli baş dönmesi ile kendini gösterir. İyileşme süreci 3 haftayı geçebilir. İşitme kaybı ve işitme ile ilgili şikayetler görülmez. Nadiren tekrarlayabilir.
4. Meniere Hastalığı
Meniere hastalığında baş dönmesi, kulak çınlaması (tinnitus), kusma, kulakta dolgunluk ve işitme kaybı gibi semptomlar gözlenebilir. Meniere hastalığı olan kişilerde, saatler-günler sürebilen ve ardından semptomsuz dönemler gelebilen dalgalı işitme kaybıyla birlikte ani başlayan şiddetli baş dönmesi görülür. Meniere hastalığının nedeni tam olarak anlaşılamamakla birlikte; iç kulağın viral enfeksiyonları, kafa yaralanmaları veya kalıtsal faktörler sebep olabilir.
5. Anksiyete ve Stres
İç kulaktaki baş dönmesi semptomlarını şiddetlendirebilir. Kaygı ve stres de iç kulaktan kaynaklanmayan baş dönmesinin en yaygın nedenleridir.
Vertigonun diğer nedenleri: Birçok durum vertigoya neden olabilir. Örneğin,
- Kafa yaralanması: Kafa yaralanmaları vestibüler sistemi çeşitli şekillerde etkileyebilir ve vertigoya yol açabilir.
- İlaçlar: Bazı ilaçlar iç kulağın veya beynin işlevini etkileyebilir ve vertigoya veya dengesizliğe neden olabilir. Nadiren bazı ilaçlar iç kulağa kalıcı zarar verebilir.
- Beyni etkileyen problemler: İnme, geçici iskemik atak (TIA), beyinde kanama veya multipl skleroz da vertigoya neden olabilir. Bu beyin problemleriyle birlikte ortaya çıkan vertigo dışında genellikle başka belirtiler de vardır.
Vertigonun Teşhisi
Merkezi sinir sisteminiz dengenizi ve koordinasyonunuzu kontrol etmekten sorumludur, bu nedenle doktor genellikle herhangi bir sorunu kontrol etmek için nörolojik muayene ile başlayacaktır. Doktor ayrıca altta yatan koşulları dışlamak için MRI veya CT taraması gibi görüntüleme testleri de isteyebilir.
Vertigonun teşhisi zor olabilir çünkü buna çeşitli faktörler neden olabilir. Bir sağlık hizmeti sağlayıcısı genellikle ayrıntılı bir tıbbi öykü alarak ve fizik muayene yaparak başlayacaktır. Ayrıca baş dönmesinin nedenini belirlemeye yardımcı olmak için işitme ve denge testi gibi bir dizi test de yapabilirler.
Vertigonuzun nedenini belirlemeye yardımcı olmak için kullanılan ana test göz hareketlerini ölçen videonistagmografi (VNG) testidir. BPPV’yi teşhis etmek için kullanılan yaygın testlerden biri Dix-Hallpike ve Supine Roll testidir. Bu testler, baş dönmesini tetikleyip tetiklemediğini görmek için başınızı ve vücudunuzu farklı pozisyonlara hareket ettirmeyi içerir. Bazı durumlarda, postürografi ve işitme testi de istenebilmektedir.
Ayrıca vertigoya neden olabilecek diğer altta yatan koşulları dışlamak için MRI veya CT taraması gibi görüntüleme testlerine ihtiyaç duyulabilir.
Vertigo teşhisi için İstanbul Ataşehir’deki KBB Uzmanı Prof. Dr. Şenol Polat ile hemen iletişime geçin!
Baş dönmesi veya vertigomun ciddi olup olmadığını nasıl anlarım?
Baş dönmesi ve vertigo santral veya periferik olarak tanımlanabilmekte olup her ikisi de aşağıda belirtileri ve belirtilerinin şiddeti ile birlikte listelenmiştir.
Merkezi vertigo
Merkezi vertigo, merkezi sinir sistemindeki vestibüler yapıların fonksiyon bozukluğu sonucu, kişinin hareketsiz dururken çevrenin hareket ettiğine dair halüsinasyonlar veya dönme hissi yaşadığı klinik bir durumdur. Bu acil bir durumdur ve acil tıbbi bakıma ihtiyaç duyar
Merkezi vertigo nedenleri: Beyin hastalığı veya yaralanması: multipl skleroz, beyin tümörü, felç, geçici iskemik atak
Periferik vertigo
Periferik vertigo en sık görülen vertigo türüdür. Çoğu vaka, dengenizi kontrol eden iç kulaktaki bir sorundan kaynaklanır. İç kulağın etkilenen bu bölgesine vestibüler sistem denir.
Periferik vertigo nedenleri: BPPV, Meniere hastalığı, vestibüler nörinit ve vestibüler migren, labirentit, perilenf fistülü, vestibüler hipofonksiyon.
Vertigo Tedavisi
Çoğu insanda vertigo rahatsız edicidir ancak ciddi bir sorundan kaynaklanmaz. Vertigo tedavisi altta yatan nedeni tedavi etmeyi (neden biliniyorsa), semptomları hafifletmeyi ve iyileşmeye yardımcı olmayı amaçlar.
Hastalığa özel tedavi: Doktorunuz baş dönmesinin nedenini belirleyebilirse ilaçlar, prosedürler veya yaşam tarzı değişiklikleri gibi tedaviler önerebilir. Bazen altta yatan hastalığın tedavisi baş dönmesini hafifletir veya çözer; diğer zamanlarda tedavi, hastalığın ilerlemesini yavaşlatmayı ve genel klinik durumunuzu iyileştirmeyi amaçlar. Daha yaygın hastalığa özgü tedavilerden bazıları yukarıda açıklanmıştır.
Vertigo ve ilişkili semptomların hafifletilmesi: Şiddetli veya saatlerce veya günlerce süren (nedeni ne olursa olsun) vertigo ataklarınız varsa, doktorunuz şiddetli vertigoyu ve kusma gibi ilişkili semptomları hafifletmek için bir ilaç önerebilir. Baş dönmesi yalnızca birkaç saniye veya dakika sürüyorsa ilaçla tedavi genellikle önerilmez.
İlaçlar şunları içerebilir:
- Dimenhidrinat (örnek marka adı: Dramamine) veya difenhidramin (örnek marka adı: Benadryl). Bu ilaçlar aynı zamanda hareket hastalığını tedavi etmek veya önlemek için de yaygın olarak kullanılır.
- Ondansetron (örnek marka adı: Zofran), prometazin (örnek marka adı: Phenergan) veya metoklopramid (örnek marka adı: Reglan) gibi bulantı önleyici ilaçlar.
- Diazepam (örnek marka adı: Valium), lorazepam (örnek marka adı: Ativan) veya klonazepam (örnek marka adı: Klonopin) gibi sakinleştirici ilaçlar. Bu ilaçlar genellikle kaygıyı tedavi etmek için kullanılır, ancak aynı zamanda vertigoyu hafifletmeye de yardımcı olabilir. Bu ilaçlar ancak hastane ortamında Hekim gözetiminde uygulanması tavsiye edilir.
Bu ilaçların çoğu uykunuzu getirir ve işe ya da arabaya binmeden önce bunları almamalısınız. Şiddetli baş dönmesi semptomlarını tedavi etmek için yalnızca reçeteli ilaçlar almalı ve semptomlarınız düzeldiğinde (genellikle bir veya iki gün içinde) ilacı bırakmalısınız. Bu ilaçları almaya devam etmek uzun vadeli iyileşmeyi engelleyebilir.
Vestibüler rehabilitasyon – Baş dönmesi olan çoğu kişi başlarını sabit tutarsa daha iyi hisseder. Ancak hareketsiz yatmak ve başınızı hareket ettirmemek aslında uzun vadede iyileşmeyi geciktirebilir. Vestibüler rehabilitasyon, insanların vestibüler sistemdeki bir sorundan kaynaklanan vertigodan kurtulmalarına yardımcı olabilir.
Vestibüler rehabilitasyon, beyninizin vestibüler sistemdeki değişikliklere tepkilerini ayarlamasına yardımcı olarak çalışır. Ayrıca gözlerinizi ve diğer duyularınızı nasıl uyum sağlayacağınızı “öğrenmenize” yardımcı olabilir. Bu terapi, vertigo geliştikten sonra mümkün olan en kısa sürede başlatıldığında çok faydalıdır.
Rehabilitasyon sırasında size egzersizleri öğretecek bir odyolog/fizyoterapist/ hekim ile kişiye özel program ile ilerleme sağlarsınız. Örneğin, arka planı boş olan bir nesneye odaklanarak başlayıp başınızı yavaşça sağa, sola, yukarı ve aşağı hareket ettirme gibi temel egzersizlerle başlayıp zamanla egzersizleriniz daha zorlaştırılacaktır. Bu egzersizleri ayrıca ev egzersizi olarak gerçekleştirmeniz gerekecektir.
Vertigo nedeniyle ayakta durmakta veya yürümekte zorluk çekiyorsanız bu durum düşme riskinizi artırır. Düşmeler kalça kırığı gibi ciddi komplikasyonlara yol açabileceğinden bu özellikle yaşlı yetişkinler için bir endişe kaynağıdır.
Düşme konusunda endişeleniyorsanız doktorunuzla veya terapistinizle konuşun. Düşme riskini azaltmak için evinizdeki gevşek elektrik kabloları, kaygan halılar ve dağınıklık gibi tehlikeleri ortadan kaldırın; sağlam ayakkabılar giyin ve ışıklandırılmayan, bilmediğiniz alanlarda yürümekten kaçının.
Evde yapılabilecek tedavi yöntemleri için tavsiyeler
- Kafein, sigara ve alkolden kaçının. Bu maddeler artan kan basıncı, baş dönmesi ile bağlantılı olan kan dolaşımını etkiler.
- D vitamini eksikliği, BPPV’den muzdarip olduğunuzda semptomları daha da kötüleştirebilir. Bir bardak taze sıkılmış portakal suyu, konserve ton balığı, yumurta sarısı veya takviyesi D vitamini seviyenizi artırabilir. D vitamini takviyesi almadan önce lütfen tıbbi yardım alın.
- Bol su için ve susuz kalmayın
- Stres ve anksiyete baş dönmesi ve vertigo ile ilişkilendirilmiştir. Stresli olayları yönetmek ve azaltmak için başa çıkma stratejileri geliştirmek baş dönmesini azaltabilir. Meditasyon ve derin nefes alma tekniklerini uygulamak akut strese iyi gelir.
Uzun vadeli stres, öylece nefes alarak atlatabileceğiniz bir şey değildir ve çoğu zaman stresin nedenleri de hayatınızdan çıkarabileceğiniz şeyler değildir. Strese neyin sebep olduğunun farkında olmak bile vertigo semptomlarınızı azaltabilir.
Baş dönmesi ve vertigo semptomlarını azaltmak için beslenme tavsiyesi
Bazı vestibüler bozukluklar iç kulakta sıvı birikmesinden kaynaklanır. Sodyum su tutulmasına ve şişkinliğe neden olur, bu nedenle düşük sodyumlu bir diyet baş dönmesi ve baş dönmesi semptomlarını azaltmada etkili bir araç olabilir.
Potasyumunuzu artırmak vücuttaki fazla sıvının atılmasına yardımcı olacaktır. Potasyum açısından zengin besinlerden bazıları avokado, ıspanak, soya fasulyesi, muz ve tatlı patatestir.
Hasar görmüş sinirleri onarmaya ve dolaşımı iyileştirmeye yardımcı olan B ve C vitamini, çinko ve magnezyum açısından zengin besinler tüketebilirsiniz.
Vertigo Tedavisi için Randevu Alın
Vertigo genellikle altta yatan bir kulak rahatsızlığının işaretidir. Vertigo günlük yaşamınızı etkiliyorsa, KBB uzmanı Prof. Dr. Şenol Polat ile iletişime geçin, vertigonuzun temel nedenini belirlemenize yardımcı olacaktır ve bir tedavi planı oluşturmak için sizinle birlikte çalışacaktır.
Vertigo yaygın bir durumdur ancak bu onunla yaşamak zorunda olduğunuz anlamına gelmez.
+90 552 429 62 62 numaralı telefonu arayarak Prof. Dr. Şenol Polat ile ilk görüşme randevunuzu hemen alın! veya web sitesindeki online randevu formunu hemen doldurun. Vertigo semptomlarınızdan kurtulmanıza ve yaşam kalitenizi artırmanıza yardımcı olmayı sabırsızlıkla bekliyorum.