Benign Paroksizmal pozisyonel vertigo (BPPV) yani tekrarlayıcı pozisyon değiştirmekle ortaya çıkan iyi huylu baş dönmeleri, iç kulak kaynaklı baş dönmelerinin sık sebepleri arasında yer alır. Bu hastalıkta iç kulak denge duyusu üzerini örten katmandan ayrılan ve iç kulak sıvısı içinde serbest hareket eden mikroskobik tortuların neden olduğu baş dönmeleri görülür. Halk arasında daha çok İÇ KULAK KRİSTAL DÖKÜLMELERİ olarak bilinir.
Tekrarlayıcı pozisyon değiştirmekle ortaya çıkan iyi huylu baş dönmelerinde tortular, uzaydaki konumumuzu ve baş hareketlerinde dengemizi korumamızı sağlayan yarım daire kanalları içine kaçar. Başımızın hareketi esnasında tortunun içinde olduğu kanal hareket ederse tortu da hareket edecektir. Tortu durana kadar da baş dönmesi devam edecektir. Bu rahatsızlıkta genellikle pozisyon değiştirmekle başlayan önce hızlanan sonra yavaşlayıp biten baş dönmeleri görülür. Bazen de baş dönmesi daha uzun sürebilir. Yine hastaların önemli bir kısmında gün içinde baş dönmesi yoktur. Fakat hafif bulantı hissi, dengesizlik ve başımızda dolgunluk ve sersemlik hissi olabilir.
Şikayetler
En çok şikayetler yatar pozisyonda sağa veya sola dönerken kısa süren baş dönme şikayetleridir. Özellikle yere doğru eğilirken, aniden sağa – sola doğru bakarken ortaya çıkan iyi huylu baş dönmeleridir. Genellikle kısa süren baş dönmeleridir.
Nadiren baş dönmeleri inatçı ve uzun süreli olabilir.
Hastalarda işitme merkezi ile ilgili şikayetler mesela işitme azlığı veya çınlama (ek hastalık yoksa) yoktur.
Yapılan çalışmalarda hastalığın (iyi huylu baş dönmeleri) sebebi tam olarak ortaya konulamamıştır. Yine benzer çalışmalarda iç kulakta bu tip tortu dökülmelerinin her hastada baş dönmesi yapmadığı gösterilmiştir.
Üç yarım daire kanallarından arka kanal tutulumu en sık karşılaştığımız anatomik bölgedir. Yan ve ön kanalların tutulumu daha nadirdir. Yan kanal tutulumlarında baş dönmesi daha uzun süreli, daha inatçı olabilir. Tedaviye yanıtı daha uzun sürebilir veya yanlış tedaviden sonra daha inatçı hale gelebilir.
Yapılan çalışmalarda (kendi çalışmalarımız da dahil) iç kulak hastalıkları birlikte bulunma eğilimindedir. Yani BPPV, Meniere hastalığı ve Vestibuler migrenli hastalarda daha sık görülmektedir. Bu hastalıkların birlikte görülme eğilimleri bize ortak bazı patofizyolojik nedenden kaynaklanabileceklerini düşündürmektedir. Örneğin geçirilmiş viral bir enfeksiyon, ortak immünolojik cevap, ortak fizyo-anatomik bozukluk gibi.
İç kulak ve denge hastalıkları işitme merkezi bozuklukları ile birlikte görülebilmektedir. Aynı şekilde baş dönmesi şikayeti ile takip edilen hastaların önemli bir kısmında panik ataklar ve kaygı bozukluklarını içeren hastalıklar da görülebilmektedir.
Bu nedenle süreç boyunca hastalar bazen Meniere hastalığı şikayet ve belirtileri ile görülürken bir süre sonra BPPV ile uyumlu klinik tablo ile karşımıza çıkabilirler. Keza vestibüler migren ile takip edilen hastalar bazen BPPV atakları yaşayabilirler.
Tedavi Süreci
Tekrarlayan iyi huylu baş dönmesi tedavisinde en önemli basamak doğru tanıyı koymaktır. Hastalarda öncelikle çok iyi hikaye alınmalıdır. Fizik muayenenin ardından videonistagmografi veya diğer yardımcı vestibular laboratuar gereçleri ile tanıya ulaşılmalıdır. Baş dönmesi ve buna bağlı olarak denge bozukluklarının başka nedenleri de olabilir. Bunun için denge bozuklukları konulu yazımıza göz atabilirsiniz.
Tedavide hangi kulak ve hangi kanal (veya kulaklar ve kanalların) tutulumu bilinmeli, tortunun kanal içinde serbest mi yoksa yapışık mı olduğu anlaşılabilmelidir. Bundan sonra manevra (Kanalolit repozisyon manevrası) ile tortunun tekrar utrikulus adı verilen odaya yönlendirilmesi sağlanmalıdır.
Yukarıda belirtildiği gibi iç kulak kristal dökülmelerinin en önemli tedavisi kanal içindeki tortunun kanalın açıldığı odaya (iç kulakta denge merkezini oluşturan iki oda-utrikulus ve sakkulus- ve 3 kanal vardır) dökülmesi sağlanmalıdır.
Kanalolit repozisyon manevraları her zaman ilk seferde başarılı olmayabilir ve tekrarlamak gerekebilir. Özellikle travma sonrası gelişen BPPV de, çoklu kanal tutulumlarında, lateral (yan) kanal tutulumlarında, kupulolitiazis dediğimiz tortuların yapışık olduğu durumlarda ve ek hastalıkların eşlik ettiği durumlarda ek manevralar, medikal tedaviler ve rehabilitasyon veya ev egzersizleri gerekebilir. Unutulmamalıdır ki tedavinin en önemli basamaklarından biri de hastalara hastalıkları hakkında detaylı bilgi vermektir.